بیماری‌های همه‌گیر یا اپیدمی شیوع سریع یک عفونت یا بیماری غیرعفونی در گروه بزرگی از انسان‌ها در یک منطقه یا جامعه است. پاندمی یا بیماری جهان‌گیر، بیماری است که از مرزهای یک کشور بیرون شده، به چندین کشور گسترش می‌یابد.
برگردان‌کننده: افسانه برقعی
همه‌گیری یا اپیدمی
اپیدمی شیوع سریع یک عفونت یا بیماری غیرعفونی در گروه بزرگی از انسان‌ها در یک منطقه یا جامعه است. طی قرن‌ها، میلیون‌ها انسان در اثر اپیدمی‌ها جان خود را از دست داده اند. وقتی یک اپیدمی شروع می‌شود، محدود کردن آن می‌تواند دشوار باشد. بعضی از مثال‌های اپیدمی بیماری‌های عفونی عبارتند از تیفوس، انفلوانزا، مالاریا، وبا، عفونت HIV، آبله و طاعون.
علل بروز اپیدمی
یک اپیدمی ممکنست به دلایل متفاوت و یا ترکیبی از دلایل اتفاق بیفتد مانند:
در شرایط بلاهای طبیعی و جنگ معمولاً اپیدمی‌ها اتفاق میفتند. آلودگی آب و مواد غذایی، قحطی و سوء تغذیه و ضعف بهداشت عمومی معمولاً در بلایای طبیعی اتفاق افتاده و مقاومت جمعیت را نسبت به بیماری‌ها کاهش می‌دهند.
بیماری‌ها چگونه پخش می‌شوند
بیماری‌ها به اشکال مختلف منتقل می‌شوند. بعضی از بیماری‌ها از یک نفر به نفر بعدی منتقل می‌شوند مثلاً از طریق تماس مانند دست دادن، و یا از طریق هوا وقتی شخصی سرفه یا عطسه می‌کند. بعضی از بیماری‌ها از طریق مایعات بدن مثل خون، بزاق یا مایع منی منتقل می‌شوند. همچنین ممکنست به وسیلۀ نیش حشرات یا دندان گرفتن حیوانات و یا از آب آلوده منتقل شوند.
همه‌گیری چگونه تمام می‌شود؟
هر چند اپیدمی‌ها می‌توانند خیلی سریع گسترش یافته و حتی باعث مرگ میلیون‌ها نفر شوند، ولی به هر حال به آخر می‌رسند. علت‌های مختلفی برای پایان یک اپیدمی وجود دارد مثل:
پاندمی یا عالمگیری
پاندمی یک اپیدمی است که در چندین کشور گسترش پیدا کند.
شش مرحلۀ عالمگیری:
سازمان بهداشت جهانی مراحل پاندمی ویروسی را اینگونه طبقه‌بندی کرده است:
مرحلۀ 1: ویروس در حیوانات پیدا می‌شود، ولی هنوز انسان‌ها آلوده نشده اند.
مرحلۀ 2: ویروس در انسان‌ها یافت می‌شود که نشان می‌دهد ویروس جهشی پیدا کرده که بتواند به انسان منتقل شود.
مرحلۀ 3: گروه‌های کوچکی از بیماران بین انسان‌ها پیدا می‌شود که بالقوه می‌تواند باعث گسترش بیماری شود.
مرحلۀ 4: ویروس از انسانی به انسان دیگر منتقل شده و باعث طغیان بیماری در جوامع می‌شود.
مرحلۀ 5: انتقال انسان به انسان باعث گسترش بیماری بین مردم حداقل دو کشور می‌شود. در این مرحله وقوع یک پاندمی تمام عیار حتمی است.
مرحلۀ 6: بیماری کاملاً گسترش یافته و حالا به عنوان یک جهان‌گیری (پاندمی) تمام عیار شناخته می‌شود.
مرحلۀ بعد از پاندمی: بعد از افزایش فعالیت، گسترش بیماری رو به کاهش می‌رود. نکتۀ مهم در این مرحله، پیش‌گیری از وقوع موج دوم بیماریست.
واکسیناسیون
واکسیناسیون در پیش‌گیری از همه‌گیری و عالمگیری بیماری‌ها نقش مهمی دارد. واکسین یک عامل بیماری‌زای ضعیف یا کشته شده است که وقتی وارد بدن می‌شود، سیستم ایمنی عامل بیماری‌زا را شناسایی کرده و از بین می‌برد و به این ترتیب بدن را در برابر ابتلاء به بیماری مقاوم می‌کند. اکثر واکسین‌ها تزریقی هستند، ولی انواع خوراکی نیز برای بعضی از بیماری‌ها وجود دارد.
واکسیناسیون مؤثرترین روش برای پیش‌گیری از بیماری‌های عفونی است. واکسیناسیون گسترده در دنیا عامل بسیار مهمی در ریشه‌کنی آبله و حذف بیماری‌هایی مثل فلج اطفال و سرخکان و تیتانوس در بسیاری از نقاط دنیا بوده است.
برای بیماری‌هایی مثل ایدز، ابولا و ویروس زیکا هنوز واکسینی وجود ندارد، ولی دانشمندان مشغول تحقیق روی ساختن واکسین مؤثر علیه این بیماری‌ها هستند.
مثالهایی از همه‌گیری و عالمگیری
طاعون خیارکی – طاعون در سال‌های 1347 تا 1350 میلادی، بدترین پاندمی طول تاریخ بوده است. عامل این بیماری توسط کیک منتقل می‌شود و عامل بیماری‌زا در بدن موش‌ها زندگی می‌کند. این بیماری جان 75 تا 200 میلیون نفر (حداقل یک سوم جمعیت اروپا) را گرفت. امروزه این بیماری با آنتی بیوتیک قابل درمان است.
آبله – عالمگیری وبا در طول تاریخ بیشتر دنیا را درگیر کرده است. این بیماری بسیار مسری بوده و بیماری باعث بدچهره شدن بیماران و در اکثر موارد منجر به مرگ بیماران می‌شد. اروپاییان در قرن پانزدهم آبله را به قارۀ امریکا منتقل کردند که باعث مرگ نود درصد از افراد بومی آنجا شد. امروز این بیماری از روی زمین ریشه کن شده است.
وبا – وبا یک عفونت میکربی رودۀ کوچک است و باعث بیماری شدید دستگاه گوارش می‌شود. باکتری عامل بیماری معمولاً در آب یا مواد غذایی آلوده پیدا می‌شود. در قرون 19 و 20 میلادی، هفت پاندمی وبا رخ داده است. این بیماری همچنان سالانه جان هزاران نفر را در دنیا می‌گیرد.
انفلوانزای اسپانیایی – این ویروس نوعی کشنده از ویروس انفلوانزا بوده که در سال‌های 1928 تا 1920 در سراسر دنیا گسترش پیدا کرد. این بیماری حداقل 50 نفر را کشت و بیش از 50 میلیون نفر را مبتلا کرد.
به عنوان نمونۀ اخیر می‌توان به اپیدمی ویروسی ابولا در غرب آفریقا اشاره کرد که در سال‌های 2013 تا 2016 رخ داد. این طغیان بیماری بیش از مجموع بقیۀ طغیان‌های ابولا قربانی گرفت و در کشورهای مختلف گسترش یافت. سرایت این بیماری از کشور گینه شروع شد و سپس وارد سیرالئون و لیبریا شد. ویروس بین انسان‌ها و از طریق تماس نزدیک و مستقیم با مایعات بدن منتقل می‌شود.
منبع : سایت درخت دانش
دیدگاه خودرا بنویسید